11 november - Afl. 8 : Eeuwenoud mijnbouwlandschap
Locaties die in deze aflevering te zien zijn:
- Wormdal-Rolduc
- Schacht Nuland
- De Hopel
- Steenberg Oranje Nassau
- Zilverzand Heerlerheide
- Nieuw Ehrenstein
- Amstenrade buitenring
- Anstelvallei
- Craneweijer
Wat gaan we in deze aflevering zien?
We zijn vandaag in Zuid- Limburg in de omgeving van Kerkrade. De geschiedenis van de steenkoolwinning heeft het land en zijn bewoners gevormd. Rolduc speelt een sleutelrol bij de steenkoolwinning. Archeoloog Rob Paulussen en landschapshistoricus Maurice Paulissen hebben ieder hun eigen kijk op dat gegeven en daarbij vullen de vakgebieden elkaar aan. Rolduc, een belangrijk monument en het omringende landschap hebben hier een rijke historie. In het Wormdal ligt niet alleen de basis van steenkoolwinning, maar het is ook om andere kwaliteiten interessant. Het is een prachtig natuurgebied, doorsneden door de rivier de Worm.
'De omgeving van Kerkrade is een van de oudste steenkoolmijnbouwgebieden van Europa. De abdij van Kloosterrade (Rolduc) speelde eeuwenlang een sleutelrol bij die winning. Lang gebeurde die winning op relatief kleine schaal, waardoor het landschap zijn overwegend agrarische karakter behield. Pas in de 20e eeuw werd de steenkoolwinning opgeschaald en verrezen overal in wat nu Parkstad is kolenmijnen. Minder bekend is dat in dit gebied ook andere delfstoffen gewonnen werden en worden - soms ook op grote schaal, bijv. zilverzand.' - Maurice Paulissen, landschapshistoricus.
Bijna vanzelfsprekend brengen we in Kerkrade een bezoek aan Schacht Nuland. Zoals bekend is er in Limburg helaas weinig tastbaars van de mijngeschiedenis overgebleven, maar dit monument van de oudste steenkolenmijn in ons land is er gelukkig wel. In 1969 verliet de laatste wagen met steenkool deze Domaniale mijn. Een ander voorbeeld van cultureel erfgoed uit het mijnverleden is de Hopel, een voormalige mijnwerkerskolonie. In Heerlerheide bezoeken we ook nog de omgeving van de steenberg van de Oranje Nassau 4 mijn, prominent aanwezig in het landschap.
Eind 2015 werd van de gemeente Kerkrade een aanzienlijk deel van de Anstelvallei in eigendom en beheer overgedragen aan Stichting het Limburgs Landschap. Daarbij hoorde o.a. ook de hoeve Nieuw Ehrenstein. De Anstelvallei grenst aan de buitenring Parkstad. Bij de aanleg van de buitenring werden in de omgeving van Amstenrade bijzondere ontdekkingen gedaan. Archeoloog Rob Paulussen neemt ons mee en geeft op die locatie uitleg waarom diverse vondsten zo uniek zijn. In het Limburgs museum laat conservator Benoît Mater ons zien hoe de Neanderthalers leefden.
Het stuwmeer de Cranenweijer, het enige stuwmeer van Nederland, is op een bijzondere manier ontstaan. De mijnen in Kerkrade loosden hun vervuilde afvalwater in de omliggende beken zoals de Anstelerbeek. Na de mijnsluitingen werd een stuw gebouwd in de beek en zo ontstond het stuwmeer. Het speelt een rol bij de waterhuishouding en heeft een recreatieve functie. De afwisseling van het gebied en de grootte maken de Anstelvallei belangrijk voor de streekbewoners. Natuur, archeologie en landschapsgeschiedenis, meer dan de moeite waard!
Neanderthalers in Amstenrade:
Een video verslag archeologisch onderzoek Buitenring
https://www.youtube.com/watch?v=Sf_KLFHHHfk
Neanderthalers ontmoeten?
Bezoek het Limburgs Museum in Venlo. In de vaste opstelling Van Neanderthaler tot stedeling maakt u kennis met de leefwereld van de Neanderthalers.
Verder lezen:
- Themanummer Maasgouw, 2018, nummer 137 gewijd aan Jean Pierre de Warrimont
- Limburg. Een Geschiedenis, 2015, 53-67: De vroegste geschiedenis: van Neanderthalers tot La Tène (circa 300.000 – circa 500 v.Chr.)
- Onder onze voeten. De archeologie van Nederland, door E. Van Ginkel en L. Verhart (2009)
Meer weten over de Anstelvallei in Kerkrade?
Kijk op : https://www.limburgs-landschap.nl/actueel/item/anstelvallei-naar-liamburgs-landschap
En vergeet natuurlijk onze landschapsexcursie op zaterdag 24 november niet!
Voor inschrijving en meer info over deze landschapsexcursie, klik hier >>