Maasband. De interactie tussen mens en rivier

De commissie landschapsgeschiedenis en de AVL (sectie archeologie) zijn via Rob Paulussen, Lita Wiggers en Pieter Caljé nauw betrokken bij een enthousiast citizen science project rond de geschiedenis van de relatie van mens en rivier in het oude Maasdorp Maasband, ten westen van Stein. De lokale onderzoekers Har Wijnen en Guus Peters zijn in 2019 met het idee gekomen en hebben hieraan onder leiding van het LGOG en in samenspraak met het Consortium Grensmaas, de Stichting Erfgoed Stein en de RCE verdere invulling gegeven. Het projectteam is vervolgens uitgebreid met nog zes lokale archeologen en historici: Wim Hendrix, Wil Klarenaar, Miriam van Es, Wim Jansen, Har van der Borg en Danny Lemmens.

Het dorp Maasband moet teruggaan tot de middeleeuwen, maar hoe precies de Maas toen liep en wanneer het dorp precies in gesticht is onduidelijk. Interessant is dat het verkavelingspatroon sterk afwijkt van de meer gebruikelijke gewandverkaveling, die rond Stein domineert. Het lijkt er op dat Maasband aanvankelijk meer op het nu Belgische Leuth was georiënteerd dan op Stein.

Maasband aan de Maas in 1562 met verkavelingspatronen.

Er doet zich nu een unieke mogelijkheid voor om gedurende een aantal jaren archeologisch landschapsonderzoek te doen. In het kader van de Maaswerken zal het Consortium Grensmaas tussen nu en 2024 een brug en een nieuwe nevengeul aanleggen en tijdens deze werkzaamheden is gericht veldonderzoek goed mogelijk. De RCE ondersteunt dit, mede vanuit de gedachte, dat juist landschapshistorisch onderzoek er bij het eerdere archeologische onderzoek van de Maaswerken nogal bekaaid is afgekomen. Het Consortium Grensmaas is ten volle bereid het onderzoek in de werkzaamheden in te plannen en machines uit te lenen.

Om beargumenteerd de juiste onderzoekslocaties vast te stellen en die dan met de juiste vragen te kunnen onderzoeken is vorig jaar een lijvige bureaustudie opgesteld van meer dan 200 pagina’s, gebaseerd op onder andere een groot aantal historische kaarten, uitzonderlijke 16de-eeuwse processtukken en veel lokale terreinkennis. Het bevat uitgebreide analyses van de geologische geschiedenis van de Maas, een synthese van het archeologische onderzoek dat daar ooit is gedaan, een reconstructie van de veranderingen in de Maaslopen in de historische tijd, en een analyse van de geschiedenis van de historische dorpsstructuur, het verkavelingspatroon, de dijken, de wegen en andere landschapselementen die de mens in staat stelden met de rivier te leven.

Maasband op de Tranchotkaart van 1806.

Speciaal het onderzoek naar de oude dijken is veelbelovend. Uniek is namelijk dat een aantal dijken afgegraven worden in het kader van de Maaswerken, en dat die dus destructief onderzocht kunnen worden. De hoop is dat onze kennis van de middeleeuwse en vroeg-moderne dijkbouw in Limburg hierdoor vergroot zal worden.
Het project is nu in de fase van de geldwerving. De onderzoekskosten kunnen vanwege met name het noodzakelijke specialistisch onderzoek flink oplopen . We hopen op bijdragen van onder meer de de gemeente Stein, de Provincie Limburg en de RCE.

Maasband ten tijde van de Maasoverstroming in 1993.

In een later stadium hopen we de gegevens uit het veldonderzoek verder aan te vullen met archiefonderzoek, onder meer over het Belgische Leuth. Mocht u betrokken willen zijn bij het veldonderzoek of de archiefstudie, dan bent u van harte welkom! U kunt dan contact opnemen met Rob Paulussen, die de werkgroep voorzit (robpaulussen@hotmail.com).

De bovengenoemde bureaustudie kunt U hier downloaden.