Twee heren, twee confessies (Maaslandse Monografieën 21)
De geschiedenis van het tweeherige Maastricht tijdens de Tachtigjarige Oorlog wordt gemarkeerd door twee veroveringen: Parma in 1579 en door Frederik Hendrik in 1632, terwijl de prins-bisschop van Luik onverminderd medeheer bleef. Tussen 1579 en 1632 werd Maastricht gerekatholiseerd en het protestantisme uitgebannen, maar na de verovering door het Statenleger herkreeg de gereformeerde confessie haar vrijheid.
In het verleden oordeelden de historici in ongunstige zin over deze invoering van een in hun ogen stadsvreemd geloof, die slechts mogelijk was door achteruitzetting van het katholieke volksdeel, daar de Staten-Generaal de beloofde godsdienstvrijheid schonden en de gereformeerden bevoorrechten.
Bij het onderzoek der bronnen blijkt deze opinie der regionale historici geen stand te houden. De Staten hebben de gereformeerden niet gesteund met het vooropgestelde doel de katholieken achteruit te zetten. Hun uitgangspunt was legalistisch: als medesoeverein hadden zij het recht de gereformeerde confessie in te voeren naast de katholieke, de confessie van hun medeheer krachtens het beginsel der confessionele pariteit volgde hieruit dat elke gezindte gelijke rechten kon laten gelden op de parochiekerken, de inkomsten uit stedelijke fundaties en de stedelijke subsidies voor onderwijs en caritas. De ongelijke getalsverhoudingen speelden hierbij geen rol: in de 17e eeuw werd gedeeld naar confessie ne niet naar het aantal lidmaten.
De gereformeerde kerkeraden wensten de katholieken confessie te verlagen tot een gedoogde confessie maar dat wezen de Staten en hun ambtenaren af. De capitulatiebepalingen van 1632 vormden de enige richtlijn en niet geloofsijver. Uit het standsbewustzijn verachtten zij de dominees, wat het innemen van een juridisch formeel standpunt vergemakkelijkte.
De beleving van het katholicisme bleef onverlet en het verraad van 1638 bleek achteraf slechts een voorbijgaande episode. Werfkracht bezat geen van de twee gezindten en overgangen bleven dan ook uit. De jaren 1632-1673 hebben Maastricht geen grotere bloei gebracht in materieel of geestelijk opzicht. Maar er was een winstpunt: de grotere persoonlijke vrijheid voor de katholieken door het wegvallen van de contrareformatorische staatsdwang, terwijl zij bovendien leerden samenleven met de gereformeerden.
Voor meer informatie, zie http://www.shclimburg.nl/maasl...
Hier vindt u tevens een overzicht van alle edities van de Maaslandse Monografieën én kunt u edities bestellen.
Dr. P.J.H. Ubachs
1975
90-232-1342-4
Assen