Grensland en Bruggehoofd (Maaslandse Monografieën 11)

De provincie Limburg heeft eigenlijk eerst in de naoorlogse jaren aandacht gekregen in de vaderlandse historiografie. De concentratie op Holland heeft hierbij een rol gespeeld, doch meer nog de ingewikkelde problematiek, waarvoor het Limburgse verleden de historicus stelt. Vóór 1795 is geen gebied aan te wijzen, dat als het embryo of een prototype van de huidige provincie kan worden beschouwd. Deze werd afgebakend in een conglomeraat van staten, steden en autonome landen of distrikten, dat zich tot ver buiten de provinciegrenzen uitstrekte.

De bundel „Grensland en Bruggehoofd" bevat vijf vroeger verschenen, waar nodig gepreciseerde en uitgebreide studies, welke verschillende facetten behandelen van de voorgeschiedenis der provincie, beschouwd in het kader van het historische, nu eens uitdijend, dan weer inkrimpend landschap, dat als het Limburgse Maasdal wordt aangeduid. Bijzondere aandacht wijdt de schrijver aan de Luiks-Brabantse stad Maastricht, het bruggehoofd aan de Maas op de weg van Keulen naar Brussel. Omstreeks 1500 wordt het bedrog van Maastrichtse Cyprusvaarders in Venetië achterhaald en propageert Mattheus Herbenus er de ideeën van Italiaanse humanisten en de duits-nationalistische „filosofen" rondom Trithemius.

Het karakter van het grondgebied van de huidige provincie als een verbrokkeld door particularisme getekend grensland tussen het Rijk, de Republiek en de Zuidelijke Nederlanden komt duidelijk aan het licht in de studie over de lotgevallen en de betekenis van de „Limburgse" archieven en met name in de omvangrijke bijdrage over de beslissende periode van 1543 tot 1663, waarin het Limburgse Maasdal zich aftekent als een belangrijke rand- en verbindingszone van het politieke bedrijf en de oorlogsvoering in het Rijk en de Nederlanden. Het Overkwartier speelt zijn rol als glacis van Gelderland en de Rijnoeversteden.

De potentaatjes van de rijksheerlijkheden treden als paladijnen van de „nieuwe heren", de koning en de keizer, naar voren. Maastricht is de sleutelvesting van Brabant en na 1632 de geïsoleerde voorpost van de Republiek. Tot welke funeste gevolgen de discussie over de betrouwbaarheid van deze stad en haar waarde voor de Uniegewesten had kunnen leiden, wordt in de bijdrage over een plan tot ontmanteling in 1667 uiteengezet.

Dr. H.H.E. Wouters

1970

90-232-0031-4 geb.

Assen