Verslag Landschapdag Energiek Landschap: Landschap in Energietransitie Verleden, Heden en Toekomst

Op 25 augustus vond in het Gouvernement van Maastricht een inspirerend congres plaats georganiseerd door de Commissie Landschapsgeschiedenis van het Koninklijk LGOG. Dagvoorzitter was Nico Randeraad, hoogleraar-directeur Sociaal Historisch Centrum voor Limburg. Naast veel leden van het LGOG waren er ook geïnteresseerden vanuit bijvoorbeeld het IVN en energie-gerelateerde instanties.

Een nieuw perspectief op de uitdagingen van de energietransitie in het Limburgse cultuurlandschap. Kijkend naar het verleden maar ook met de blik op de toekomst. Met de groeiende bewustwording van de noodzaak om schone en geopolitiek veilige energiebronnen te omarmen, zijn ook de provincies, waaronder Limburg, belast met energiedoelen om deze transitie te verwezenlijken.

De aftrap werd gedaan door Henk Baas, van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Zijn visie op het verband tussen oude energielandschappen en de huidige energietransitie bood een diepgaand begrip van de complexiteit van dit vraagstuk. Energietransities hebben in het verleden geleid tot de vorming van nieuwe landschappen. Van middeleeuwse watermolens tot het turflandschap en de dramatische landschapsveranderingen als gevolg van de steenkoolbehoefte in de 20e eeuw -deze veranderingen hebben hun sporen nagelaten. Nieuwe technieken ontstonden, bossen werden aangelegd voor het hout in de mijnen, het transport veranderde en er waren hele nieuwe wijken nodig voor de arbeiders in de mijnen. Het landschap veranderde. Henk Baas benadrukte dat ook voor het RCE de nieuwe energiedoelstellingen uitdagingen met zich meebrengen voor het behoud van landschappelijke waarde. Vervolgens werd door specialisten ingegaan op bijzondere energie gerelateerde landschappen: watermolens, turf en steenkool.

In het middagprogramma bood de conferentie een podium voor de RES Noord- en Midden-Limburg en RES Zuid-Limburg en de Provincie Limburg om hun ervaringen te delen en de dilemma's te bespreken waarmee zij werden geconfronteerd bij het inpassen van de energiedoelstellingen in het Limburgse landschap. Dit leverde waardevolle inzichten op in de praktische uitdagingen en besluitvormingsprocessen die betrokken zijn bij deze transitie.

Als afsluiting was er en een levendige paneldiscussie, waarbij ook landschapsarchitect Jeroen Verbeek en directeur Visit Zuid-Limburg Anya Niewierra aansloten. Deze laatste benadrukte dat een groot deel van de Zuid-Limburgse bevolking direct of indirect betrokken is bij toerisme. En dat het prachtige Zuid-Limburgse landschap dé drijfveer is voor toeristen om hier naartoe te komen. De experts gingen vanuit verschillende disciplines en perspectieven met elkaar en met het publiek in gesprek.

Het congres benadrukte de uitdagingen en mogelijkheden van de energietransitie in het Limburgse landschap. Wellicht kunnen we, als we willen, leren van het verleden. Maar een kant en klare oplossing voor deze ingewikkelde puzzel konden de aanwezigen niet bieden aan gedeputeerde Energie en Klimaat van de Provincie Limburg de heer Marc van Caldenberg. De ontwikkelingen gaan snel en ook daar moeten we nu rekening mee houden. Vernieuwen met behoud van de waarde van het erfgoed én van de natuur.

Met dank aan de organisatoren, sprekers en deelnemers voor hun waardevolle bijdragen aan deze boeiende bijeenkomst. Zoals voorzitter Pieter Caljé van LGOG Landschapsgeschiedenis het verwoorde: ‘We hebben vandaag niet alleen teruggekeken op de historie van het Energie Landschap. We zijn getuige geweest van de ontwikkeling van de toekomst van dit landschap.’

Veel dank aan Ingrid Buchem voor het maken van de afbeeldingen en het verslag.

Hier beneden kunt u de Powerpoint presentaties van de sprekers bekijken:
Ade Mars Landschapsdag steenkolenmijnen
Baas Energiek Landschap HB 2023 V2
De Vrind LGOG presentatie RES ZL v0 4
Hdemars Watermolenllandschap oudste energielandschap 2023
Kromhout De ruimtelijke puzzel van energieopwekking in Zuid Limburg
Merckx Hesen Presentatie provincie symposium
Niewierra LGOG presentatie 25 augustus 2023
Paulissenhoogveen
Potten Presentatie LGOG