Lezing ‘De tram in Maastricht – railperikelen van een grensstad’ door Paul van den Boorn

4 maart 2024

19:30 uur

StayOkay, Maasboulevard 101, 6211 JW Maastricht

Entree: leden gratis; niet-leden €5,-

Op maandag 4 maart bent u van harte uitgenodigd voor de lezing ‘De tram in Maastricht – railperikelen van een grensstad’ door Paul van den Boorn.

De tram in Maastricht – railperikelen van een grensstad
‘Elk vervoermiddel door Maastricht voor een geregelden dienst tusschen de stad en het station moet mijns dunkens over rails loopen. Zonder rails zal elk ander geregeld verkeer onpractisch, onlogisch en duur in exploitatie zijn. […] Tegen maagconstipatie kunnen automobile rijtuigen zoowel als de bestaande [paarden]omnibussen wellicht goed werken [het gerammel en gehobbel over de Maastrichtse kinderkopjes], doch voor eene serieuse exploitatie zijn rails een eerste, onmisbaar vereischte.’ Aldus het Maastrichtse gemeenteraadslid Ferdinand van Oppen in de raadsvergadering van 13 april 1895, toen de aanleg van een tramlijn van de binnenstad naar het station op de agenda stond. Zoals elke stad van enige betekenis in die tijd wilde Maastricht een eigen net van tramlijnen; de meerderheid in de Raad was voorstander al waren er natuurlijk ook andere leden die zo’n tramlijn te duur vonden of een aantasting van het stedenschoon. Enthousiasme was er dus en ook de wil om een net van stads- en regionale tramlijnen aan te leggen. Toch liep het anders. En daarbij speelden de grensligging maar ook verkeerde keuzes van de stad zelf een rol.

Nu de tram naar Hasselt er niet komt, kunnen we ervan uitgaan dat de laatste tram in Maastricht definitief op 17 juli 1943 heeft gereden. Weer waren het ‘anderen’, in dit geval de regering van Vlaanderen, die bepaalden dat een tramverbinding met Maastricht, die zij in eerste instantie zelf graag wilden, niet doorging. Het gaf ingewijden in de tramgeschiedenis van de stad een déjà vu-gevoel. Ook in de negentiende eeuw mocht Maastricht zich verheugen in de warme belangstelling van niet alleen de dorpen in Zuid-Limburg, maar ook het Belgische ommeland en het Duitse gebied rond Aken. Alle wilden ze graag tramverbindingen met de industrie-, winkel- en marktstad aan de Maas. Dat was bij de aanleg van spoorlijnen gebleken en dat was nog steeds zo toen overal in Europa tramlijnen werden gepland om de gebieden te bedienen waar het spoor niet kwam. Maar de Eerste Wereldoorlog fnuikte de plannen om Maastricht via een moderne elektrische tramlijn te verbinden met het Heuvelland en Aken; de Duitsers hadden plotseling andere prioriteiten. De oorlog – met versperringen van het Nederlandse leger op de Maasbrug – bleek ook de doodsteek voor de stadstram. De Tweede Wereldoorlog maakte een vroegtijdig einde aan de interlokale (stoom)tramlijnen naar België die rond 1900 tot stand waren gekomen. En de ‘Hollandse’ planners maakten in de jaren 1920 zo’n vreemde keuzes dat de voor veel geld aangelegde tramlijn naar Vaals na twaalf jaar weer kon worden opgedoekt. Een tramstad is Maastricht, in tegenstelling tot de zustersteden Luik en Aken nooit geworden. En wie met het openbaar vervoer naar Hasselt wil, blijft aangewezen op een bus.

Over de spreker
Paul van den Boorn (1952) is van huis uit sociaal-geograaf. Hij werkte jarenlang bij het Geografisch Instituut van de Universiteit Utrecht en het Koninklijk Instituut voor de Tropen. Vanaf 2000 was hij verbonden aan de Open Universiteit, vanaf 2004 als onderwijsmanager van de Faculteit Cultuurwetenschappen. Al zijn hele leven heeft hij een fascinatie voor railvervoer. Sinds zijn pensionering is hij lid van de redactie van het maandblad ‘Op de Rails’ (oplage 4500), het medium van de Nederlandse Vereniging voor Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen (NVBS). Daarvoor schreef hij in 2023 het artikel ‘Trams in Maastricht’.

De volledige uitnodiging kunt u hier vinden.